Omega-3 yağları ile insan sağlığı arasında ki ilişki, ilk olarak 1970’lerde, Grönland’da yaşayan Inuit kabilelerinin incelenmesi ile gerçekleşmiştir. Bu kabilelerin beslenme diyeti kolesterol açısından yüksek olmasına rağmen, kalp hastalıkları, romatoid artrit ve ilgili hastalıklara çok daha az yakalandıkları, istatistiksel olarak kanıtlanmıştır. Inuitlerin, deniz kaynaklı Omega-3 yağlarını yoğun miktarda tükettikleri için, kalp ve kalp-damar sistemlerinin, oluşabilecek rahatsızlıklara daha dayanıklı oldukları tezin öne sürülmüş ve bu tezi takiben yapılan birçok araştırma, Omega-3’ün kalp damar sistemi üzerine müthiş olumlu etkilerini açığa çıkarmıştır.
Omega-3 asitleri ve Omega-6 asitleri, tanım olarak insan vücudu için esansiyel yağ asitleridir. İnsan vücudu, bu yağ asitlerini üretemez ve dışarıdan almak zorundadır. Omega-6 yağ asitleri, çoğu sebzede ve soya ürünlerinde bulunsa dahi, Omega-3 asitleri kendi içinde 3’e ayrılır ve yoğunlukla bulundukları yerler farklılık gösterir.
EPA (Eikasopentaenoik Asit), DHA (Dokosaheksaenoik Asit) ve ALA (Alfa Linoleik Asit). ALA, batı ülkelerinde diyetin çoğunluğunu oluşturan sebzelerde, kuru yemiş (özellikle ceviz), keten ve keten yağında yoğunlukla bulunur.
EPA ve DHA ise, balıklardan, yoğunlukla da derin ve soğuk su balıklarından elde edilir. Bu yüzden bu iki yağ asidine Marine Omega-3 ( Deniz Kaynaklı Omega-3) denilmiştir.
İnsan vücudu aldığı ALA türevi Omega-3 yağ asitlerini, EPA ve DHA’ya çevirebilmektedir, fakat bu metodun, gerekli olan miktarı sağlamadığı düşünülmekte ve vücudun bu çevirme işlemini, ALA’nın, EPA ve DHA kadar etkili olmadığı için gerçekleştirdiği sanılmaktadır.
Omega-3 yağ asitlerinin etkilerini ve mekanizmalarını belirlemek amacıyla birçok klinik araştırma yapılmıştır. Varılan sonuçlar şaşırtıcı ve çok düşündürücüdür. Düzenli olarak, doğru miktarda alınması ile oluşan pozitif etkilerden bazıları bunlardır;
- Yüksek kolesterolün düşürülmesi,
- Kalp aritmisini azaltılması/engellenmesi,
- Ani kalp krizi riskinin %50’ye kadar indirilmesi,
- Beyindeki kan damarlarının dayanıklılığın arttırılması ve buna bağlı olarak felç ve inme riskinin azaltılması,
- Kalp-Damar sisteminin esnekliğinin arttırılması,
- Depresyon ve bilinen bazı psikolojik rahatsızlıklar ile savaşılmasının kolaylaştırılması,
- Osteoporoz (kemik erimesi) riskine karşı korunması,
- Sedef hastalığı gibi kaşıntılı, acı veren cilt hastalıklarına karşı koruyucu olması,
Ayrıca, hamile annelerde bebek de retina ve sinir sistemi gelişimi için gereklidir, fakat günümüzde, deniz kirliliğinden dolayı, doğal ortamda yakalanan çoğu balıkta, artık miktarlarda, zararlı maddeler (Ağır metaller, PCB’ler ve diğer yağda çözünen istenmeyen maddeler) birikmekte ve müstakbel annelerin alması gereken balık miktarı, doktorlar tarafından sınırlandırılmak zorunda kalmaktadır.
Omega-3 asitleri, özellikle Marine Omega-3 asitleri, ana karnından yaşlılığa kadar insan vücudunda birçok işlevin yerine doğru getirilmesi için çok önemli besin öğeleridir. Omega-3 asitlerinin, kanser ve kanser hücreleri üzerine etkileri de araştırılmaktadır. Özellikle erkeklerde prostat ve kadınlarda meme kanseri üzerine tedaviye yardımcı/koruyucu etkisi olduğu düşünülmektedir. Bu konuda araştırmalar devam etmektedir.
Eski insanların, Omega-3 ve Omega-6 yağ asitlerini, dengeli bir biçimde diyetlerinde bulundurdukları ve günümüzde bu dengenin, gıdaların endüstriyel ölçekte üretilmesi, doğal kaynakların kirlenmesi, doğal besinlere erişimin azalması ve insanların hayat tarzlarının radikal bir şekilde değişmesinde dolayı, Omega-6 yağ asitleri lehine bozulduğu düşünülmektedir.
İnsanlığın yaşadığı bu büyük değişimin etkisi olarak, özellikle deniz hayvanlarında bulunan, yüksek kalitede üretilmiş, saf ve doğal Omega-3 yağ asitlerinin insanlara ulaşması bir hayli zorlaşmıştır.
Referanslar;
- Omega-3 Fatty Acids: An Essential Contribution, https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/omega-3-fats/
- Tallmadge, K., Understanding the Power of Omega-3s (Op-Ed), livescience.com, 2013, http://www.livescience.com/38477-omega3-superstars.html
- http://umm.edu/health/medical/altmed/supplement/omega3-fatty-acids
- Coletta, J. M., Bell, S. J., & Roman, A. S. , Omega-3 Fatty Acids and Pregnancy,Reviews in Obstetrics and Gynecology, 2010, 3(4), 163–171.
